Czym jest cukrzyca? Objawy i metody leczenia

Cukrzyca – czym jest, jakie daje objawy i jak wygląda leczenie?

Cukrzyca to jedna z najczęściej występujących chorób przewlekłych na świecie. Według szacunków dotyka już ponad 500 milionów osób i liczba ta stale rośnie. Niesłusznie bywa uznawana za „niegroźne” schorzenie kojarzone wyłącznie z podwyższonym poziomem cukru we krwi. Tymczasem cukrzyca to poważna choroba metaboliczna, która – nieleczona lub źle kontrolowana – może prowadzić do groźnych powikłań i uszkodzenia wielu narządów oraz układów w organizmie.

W tym artykule wyjaśniamy, czym jest cukrzyca, jakie daje objawy, jak się ją diagnozuje, leczy i co można zrobić, aby jej zapobiec.

Czym jest cukrzyca?

Cukrzyca (łac. diabetes mellitus) to przewlekła choroba wynikająca z zaburzeń wydzielania lub działania insuliny – hormonu wytwarzanego przez trzustkę, który odgrywa kluczową rolę w regulacji poziomu glukozy (cukru) we krwi. Insulina umożliwia transport glukozy z krwi do komórek organizmu, gdzie jest ona wykorzystywana jako źródło energii. Gdy insuliny brakuje lub komórki przestają na nią prawidłowo reagować, glukoza nie trafia do komórek, tylko gromadzi się we krwi. Prowadzi to do przewlekłej hiperglikemii, czyli utrzymującego się zbyt wysokiego poziomu cukru we krwi.

Długotrwała hiperglikemia jest bardzo groźna – uszkadza naczynia krwionośne, nerwy i narządy wewnętrzne, zwiększając ryzyko m.in. zawału serca, udaru, niewydolności nerek, ślepoty czy zespołu stopy cukrzycowej.

Prawidłowy poziom cukru – co oznaczają wyniki?

Wartości stężenia glukozy we krwi zależą od wieku, pory dnia, a także ostatniego posiłku. Poniżej przedstawiamy ogólne normy dla glukozy na czczo (w mmol/l):

Warto pamiętać, że po posiłkach poziom cukru naturalnie wzrasta – zwłaszcza po spożyciu węglowodanów. U zdrowych osób insulina sprawnie obniża poziom glukozy. U chorych na cukrzycę ten mechanizm jest zaburzony i cukier utrzymuje się na wysokim poziomie przez długi czas.

Rodzaje cukrzycy

Wyróżniamy kilka typów cukrzycy, które różnią się przyczyną, przebiegiem oraz sposobem leczenia:

Cukrzyca typu 1

Choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy niszczy komórki beta trzustki produkujące insulinę. Skutkiem jest całkowity brak insuliny. Cukrzyca typu 1 najczęściej rozwija się u dzieci i młodych dorosłych, ale może wystąpić również później. Wymaga dożywotniego leczenia insuliną.

Cukrzyca typu 2

Najczęstszy typ cukrzycy (ok. 85–90% przypadków). Polega na zmniejszeniu wrażliwości komórek na insulinę (insulinooporność) i/lub upośledzeniu jej wydzielania. Zazwyczaj rozwija się u dorosłych z nadwagą, prowadzących siedzący tryb życia. Leczenie opiera się na zmianie stylu życia, lekach doustnych, a czasem także insulinie.

Cukrzyca ciążowa

Rozpoznawana po raz pierwszy w ciąży. Występuje na skutek zmian hormonalnych, które powodują insulinooporność. Zwykle ustępuje po porodzie, ale zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości.

Cukrzyca wtórna (symptomatyczna)

Wynika z uszkodzenia trzustki lub jej komórek np. w przebiegu zapalenia, nowotworu, zaburzeń hormonalnych czy stosowania niektórych leków.

Przyczyny cukrzycy

Przyczyny cukrzycy są złożone i zależą od jej typu. Do najważniejszych czynników ryzyka należą:

• predyspozycje genetyczne (cukrzyca w rodzinie)

• procesy autoimmunologiczne (typ 1)

• nadwaga i otyłość, zwłaszcza brzuszna

• brak aktywności fizycznej

• niezdrowa dieta bogata w cukry i tłuszcze trans

• przewlekły stres

• zaburzenia snu

• choroby trzustki

• zaburzenia hormonalne (np. tarczycy, przysadki, nadnerczy)

W cukrzycy typu 2 główną rolę odgrywa nieprawidłowy styl życia.

Objawy cukrzycy

Cukrzyca może rozwijać się długo bezobjawowo lub powodować charakterystyczne dolegliwości. Do najczęstszych objawów należą:

• wzmożone pragnienie

• częste oddawanie moczu (także w nocy)

• nagły spadek masy ciała (typ 1) lub przyrost (typ 2)

• nadmierny apetyt

• osłabienie, senność

• zamazane widzenie

• suchość w ustach

• świąd skóry (szczególnie w okolicy intymnej)

• nawracające infekcje (grzybicze, układu moczowego)

• trudne gojenie się ran

• mrowienie i drętwienie kończyn

Wielu pacjentów – szczególnie z cukrzycą typu 2 – długo nie zauważa objawów, dlatego ważne są regularne badania profilaktyczne.

Jak diagnozuje się cukrzycę?

Do rozpoznania cukrzycy lekarz może zlecić następujące badania:

• poziom glukozy na czczo (po minimum 8 godz. od ostatniego posiłku)

• test obciążenia glukozą (OGTT) – tzw. krzywa cukrowa

• hemoglobina glikowana (HbA1c) – pokazuje średni poziom cukru z ostatnich 2–3 miesięcy

W przypadku wyników granicznych konieczne może być powtórzenie badań.

Leczenie cukrzycy

Leczenie cukrzycy wymaga całościowego podejścia i indywidualnego planu. Główne cele terapii to: unormowanie glikemii, zapobieganie powikłaniom i utrzymanie dobrej jakości życia.

1. Styl życia i dieta

Kluczowe znaczenie ma zmiana codziennych nawyków. Zaleca się:

• regularne posiłki co 3–4 godziny

• ograniczenie cukrów prostych i przetworzonych produktów

• dieta bogata w błonnik (warzywa, pełnoziarniste produkty, rośliny strączkowe)

• chude białko i zdrowe tłuszcze (np. oliwa, orzechy, ryby)

• kontrola wielkości porcji

• codzienna aktywność fizyczna (minimum 30 min marszu dziennie)

• unikanie stresu i dbanie o sen

2. Farmakoterapia

• cukrzyca typu 1 – leczenie insuliną (zastrzyki lub pompa insulinowa)

• cukrzyca typu 2 – początkowo leki doustne (np. metformina), z czasem możliwe włączenie insuliny

• cukrzyca ciążowa – najczęściej dieta, czasem insulina

Leczenie zawsze dobierane jest indywidualnie, w zależności od typu cukrzycy, jej zaawansowania i chorób współistniejących.

3. Monitorowanie glikemii

Kontrola poziomu cukru jest niezbędna do skutecznego leczenia. Wykorzystuje się:

• glukometry – pomiar cukru z palca

• systemy ciągłego monitorowania glikemii (CGM)

• badanie HbA1c co kilka miesięcy

Powikłania nieleczonej lub źle kontrolowanej cukrzycy

Utrzymujący się wysoki poziom cukru może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak:

• choroba niedokrwienna serca, zawał, udar

• niewydolność nerek

• retinopatia cukrzycowa (uszkodzenie siatkówki)

• neuropatia (uszkodzenie nerwów)

• stopa cukrzycowa – owrzodzenia, zakażenia, amputacje

• zaburzenia erekcji

• zwiększona podatność na infekcje

Dzięki odpowiedniemu leczeniu i kontrolom większości powikłań można skutecznie zapobiegać.

Profilaktyka – czy cukrzycy można zapobiec?

Cukrzycy typu 1 nie da się obecnie zapobiec, ale w przypadku cukrzycy typu 2 możliwa jest skuteczna profilaktyka. Wystarczy:

• utrzymywać prawidłową masę ciała

• zdrowo się odżywiać

• być aktywnym fizycznie

• ograniczyć stres

• unikać papierosów i alkoholu

• regularnie badać poziom cukru, jeśli jesteś w grupie ryzyka

Im wcześniej wykryta choroba – tym większe szanse na zahamowanie jej rozwoju i uniknięcie powikłań.

PAMIĘTAJ

Cukrzyca to poważna, ale możliwa do kontrolowania choroba. Wczesna diagnoza, zmiana stylu życia i właściwe leczenie pozwalają uniknąć powikłań i cieszyć się dobrą jakością życia. Jeśli zauważasz u siebie niepokojące objawy lub jesteś w grupie ryzyka – nie zwlekaj z wizytą u lekarza. 

Aby umówić się na wizytę u endokrynologa w Mediss Medical zadzwoń pod nr 888 300 301 lub skorzystaj z rejestracji on-line