Haluksy (paluch koślawy) – przyczyny, objawy, leczenie i ćwiczenia

Haluksy, czyli paluchy koślawe (łac. hallux valgus), to jedna z najczęstszych deformacji stóp, która dotyczy głównie kobiet. Schorzenie rozwija się stopniowo, a jego przyczyny mogą być zarówno wrodzone, jak i nabyte. Charakterystycznym objawem haluksów jest zniekształcenie dużego palca stopy, który zaczyna odchylać się w kierunku pozostałych palców, powodując ból, stan zapalny i problemy z chodzeniem.

W tym artykule omawiamy najważniejsze aspekty palucha koślawego – jego przyczyny, objawy, nowoczesne metody leczenia operacyjnego oraz ćwiczenia wspomagające terapię.

Co to są haluksy – paluch koślawy?

Paluch koślawy to deformacja pierwszego palca stopy, która polega na odchyleniu palucha w stronę drugiego palca. Jednocześnie I kość śródstopia przesuwa się przyśrodkowo, tworząc widoczny guz po wewnętrznej stronie stopy – tzw. bunion. Z czasem pojawia się ból, stan zapalny, trudność w doborze obuwia i postępujące zwyrodnienia stawu śródstopno-paliczkowego.

Najczęstsze przyczyny haluksów

Powstawaniu palucha koślawego sprzyja kilka czynników:

• Wrodzone predyspozycje genetyczne

• Płaskostopie i pronacja stóp

• Noszenie ciasnego, niewłaściwego obuwia (szczególnie na obcasach)

• Otyłość i nadwaga

• Wielogodzinne stanie, obciążenia biomechaniczne

• Zaburzenia budowy stopy, m.in. skrócenie ścięgna Achillesa

Często haluksy występują rodzinnie – jeśli Twoja mama lub babcia miała paluchy koślawe, ryzyko ich wystąpienia u Ciebie znacznie rośnie.

Objawy palucha koślawego

Typowe objawy haluksów to:

• Widoczne odchylenie dużego palca w stronę palca drugiego

• Ból przy chodzeniu i zakładaniu obuwia

• Obrzęk i zaczerwienienie w obrębie guzka (bunionu)

• Trudność w chodzeniu, ograniczona ruchomość stawu

• Zgrubienia skóry, modzele i odciski

• Zmiany zwyrodnieniowe stawu

• Utrata stabilności w obrębie przedniej części stopy

Anatomia i rozwój deformacji

Kąt koślawości pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego u osób z haluksami przekracza 20°, a przy cięższych przypadkach dochodzi nawet do 35° i więcej. Dochodzi wtedy do przemieszczenia mięśni i wiązadeł wokół stawu:

• Mięsień odwodziciel palucha przesuwa się na stronę podeszwową

• Mięsień przywodziciel palucha dominuje, pociągając palec ku stronie bocznej

• Więzadła stają się niewydolne, a staw niestabilny

W efekcie paluch nie tylko się odchyla, ale też rotuje i zaczyna „nakładać się” na pozostałe palce, powodując ich deformacje.

Powikłania – palce młotkowate, metatarsalgia

Zaburzenia biomechaniczne wywołane haluksami prowadzą do:

• Palców młotkowatych – zwłaszcza drugiego palca, który podwija się pod paluch

• Metatarsalgii – przeciążenia II–V głów kości śródstopia

• Zrogowaceń, modzeli i bolesnych odcisków

• Złamań zmęczeniowych

• Zmian zwyrodnieniowych stawów śródstopno-paliczkowych

Wady obuwia a rozwój haluksów

Noszenie ciasnych butów z wąskimi noskami, szpilek i butów na wysokim obcasie znacząco zwiększa ryzyko haluksów. Dzieje się tak, ponieważ:

• Ciężar ciała przenoszony jest na przodostopie

• Dochodzi do spłaszczenia łuku poprzecznego

• Palce są ściskane i ustawiają się w nienaturalnych pozycjach

• Pogłębia się płaskostopie poprzeczne

W wyniku ucisku tworzą się buniony, modzele oraz dochodzi do przerostu kaletki nad głową I kości śródstopia.

Leczenie haluksów – kiedy operacja?

We wczesnych stadiach pomocne mogą być:

• Wkładki ortopedyczne

• Zmiana obuwia na szersze i bardziej komfortowe

• Ćwiczenia i fizjoterapia

• Ortezy i separatory palców

Jednak w przypadku zaawansowanej deformacji i znacznych dolegliwości bólowych zalecane jest leczenie operacyjne, które pozwala:

• Skorygować ustawienie palucha i kości śródstopia

• Zlikwidować ból i stan zapalny

• Przywrócić prawidłowe obciążenie stopy

• Poprawić funkcję i wygląd stopy

Rodzaj operacji (osteotomia, artrodeza, rekonstrukcja tkanek miękkich) dobierany jest indywidualnie po ocenie radiologicznej i badaniu ortopedycznym.

Ćwiczenia i fizjoterapia w leczeniu haluksów

Regularna aktywność może znacząco spowolnić postęp deformacji, zmniejszyć ból i poprawić biomechanikę stopy. Zalecane są:

• Rozciąganie mięśnia przywodziciela i zginaczy palucha

• Ćwiczenia wzmacniające mięśnie stopy (np. chwytanie ręcznika palcami)

• Ćwiczenia mobilizujące staw śródstopno-paliczkowy

• Rolowanie podeszwy stopy piłeczką

• Chodzenie boso po zróżnicowanych powierzchniach

Dobrze prowadzona fizjoterapia może opóźnić konieczność operacji lub być skutecznym wsparciem po zabiegu.

Podsumowanie

Haluksy to nie tylko problem estetyczny, ale poważna deformacja mogąca prowadzić do bólu, ograniczeń ruchu i wtórnych zwyrodnień. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie – zachowawcze lub operacyjne – pozwalają na skuteczne zahamowanie rozwoju schorzenia.

Jeśli zauważasz u siebie objawy palucha koślawego – skontaktuj się z ortopedą w Mediss Medical Clinic.